به گزارش تابش کوثر، در جنگل‌های پست و مرطوب پاناما، گونه‌ای از درختان جنگلی به نام دانه تونکا (Dipteryx oleifera) کشف شده که برخلاف دیگر گونه‌ها، نه‌تنها از رعد و برق آسیبی نمی‌بیند، بلکه از آن سود هم می‌برد.
نتایج مطالعه‌ای که روز ۲۶ مارس در نشریه New Phytologist منتشر شد، نشان می‌دهد این درختان پس از برخورد رعد و برق، رقبای نزدیک و پیچک‌های انگلی چسبیده به تنه‌شان را از بین می‌برند و خود بدون آسیب باقی می‌مانند.
«ایوان گورا»، بوم‌شناس جنگل از مؤسسه مطالعات زیست‌بوم کری و نویسنده اصلی این تحقیق، به Live Science گفت:
«ما این پژوهش را ۱۰ سال پیش آغاز کردیم و به‌وضوح دیدیم که رعد و برق درختان زیادی به‌ویژه درختان بزرگ را می‌کشد. اما Dipteryx oleifera هیچ آسیبی نمی‌دید.»
رعد و برق یکی از عوامل اصلی مرگ درختان در جنگل‌های گرمسیری است، به‌خصوص درختان قدیمی و بلند که نقش حیاتی در ذخیره کربن و تنوع زیستی دارند.
در این تحقیق، پژوهشگران با استفاده از مجموعه‌ای از حسگرهای میدان الکتریکی و دوربین، نزدیک به ۱۰۰ رویداد رعد و برق را در منطقه حفاظت‌شده بارو کلرادو در پاناما بررسی کردند.
با توسعه یک سامانه تشخیص دقیق، آن‌ها موفق شدند مکان دقیق برخورد صاعقه را با استفاده از آنتن‌هایی در مرکز پاناما شناسایی کنند و با ترکیب آن با تصاویر پهپادی و بررسی‌های میدانی، وضعیت درختان پس از برخورد رعد و برق را زیر نظر بگیرند.
نتیجه بررسی‌ها نشان داد که درخت تونکا همواره کمترین آسیب را در میان درختان مجاور متحمل می‌شود.
در تجزیه‌وتحلیل سوابق چهل‌ساله درختان این منطقه، مشخص شد که درختانی که در نزدیکی Dipteryx oleifera قرار دارند، به‌طور قابل توجهی بیشتر در معرض خطر مرگ قرار دارند.
گورا در این‌باره گفت: «در طول ۴۰ سال، زندگی در نزدیکی Dipteryx oleifera خطر مشخص است و قابلت اندازه‌گیری دارد. اگر درختی در نزدیکی این گونه باشد، احتمال مرگ آن به‌مراتب بیشتر از درختانی است که کنار دیگر درختان بزرگ زندگی می‌کنند.»
به‌طور متوسط، هر برخورد صاعقه بیش از ۲.۴ تن زی‌توده درختی مجاور را از بین می‌برد و نزدیک به ۸۰ درصد پیچک‌های انگلی چسبیده به تاج درخت را نابود می‌کند.
به‌گفته گورا، دلیل مقاومت این درخت ممکن است ساختار فیزیکی ویژه آن باشد. پژوهش‌های قبلی نشان داده‌اند که تونکا دارای رسانایی داخلی بالایی است که جریان برق را مانند یک سیم عایق‌شده، بدون تولید حرارت مخرب از خود عبور می‌دهد.
این گونه که تا ارتفاع ۴۰ متر رشد می‌کند و عمر چند صد ساله دارد، ممکن است در طول عمر خود دست‌کم پنج بار مورد اصابت رعد و برق قرار گیرد. هر بار برخورد باعث نابودی رقبای اطراف و باز شدن تاج درخت برای رشد بیشتر می‌شود.
پژوهشگران تخمین زده‌اند که برخوردهای رعد و برق می‌تواند تولید بذر این درخت را تا ۱۴ برابر افزایش دهد و به آن مزیت تولیدمثلی بزرگی بدهد.
«گریگوری مور»، گیاه‌شناس دانشگاه ملبورن گفت: «این نوع تحقیقات می‌تواند به دیگر اجتماعات گیاهی درخت‌محور مانند بیشه‌زارها نیز تعمیم یابد، هرچند آن‌ها مانند جنگل‌های گرمسیری متراکم نیستند.»
او افزود: «ما مدت‌هاست می‌دانیم که برخی درختان می‌توانند چندین بار از رعد و برق جان سالم به در ببرند.»
به‌گفته مور، برخی درختان مرتفع که از آتش‌سوزی‌های استرالیا نیز جان سالم به در برده‌اند، سال‌ها پس از برخورد صاعقه زنده می‌مانند و به آن‌ها «گوزن‌نر» گفته می‌شود، زیرا تاج آن‌ها آسیب‌دیده ولی همچنان پابرجا هستند.
تیم پژوهشی اکنون در حال گسترش بررسی‌های خود در جنگل‌های آفریقا و جنوب شرق آسیا است تا دریابند که آیا گونه‌های دیگری نیز از برخورد رعد و برق بهره می‌برند یا نه.
م/۱۱۰*
نظر شما