به گزارش تابش کوثر، کودکان ساعت‌های زیادی را صرف بازی، دویدن و فعالیت‌های روزمره می‌کنند، اما کمتر به نوشیدن آب توجه دارند. آب معمولاً برای کودکان جذابیتی ندارد؛ بی‌طعم و ساده است. با این حال، نادیده گرفتن نوشیدن آب می‌تواند برای سلامت آنان زیان‌بار باشد.
آب برای رشد و تکامل بدن کودک حیاتی است. این مایع حیاتی به استحکام استخوان‌ها، مفاصل و دندان‌ها کمک می‌کند، گردش خون را بهبود می‌بخشد، وزن بدن را در حد سالم نگه می‌دارد و در بهبود خلق‌وخو، حافظه و تمرکز نقش کلیدی دارد. آب لوله‌کشی سالم نیز جایگزینی ارزان و بدون قند برای نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه و آبمیوه‌های صنعتی است.
بر اساس توصیه پزشکان، میزان مصرف روزانه آب باید با افزایش سن کودک بیشتر شود؛ به‌گونه‌ای که از حدود ۶۰ میلی‌لیتر در روز برای کودکان دو ساله آغاز شده و تا حدود دو لیتر در سنین نوجوانی افزایش یابد.
با وجود این، مطالعات نشان می‌دهد بسیاری از کودکان و نوجوانان کمتر از مقدار توصیه‌شده آب مصرف می‌کنند. طبق بررسی‌های انجام‌شده، میانگین مصرف آب در میان آنان تنها حدود ۶۵۰ میلی‌لیتر در روز است. این میزان بسیار کمتر از حد مورد نیاز بدن بوده و نشان‌دهنده شیوع بالای کم‌آبی مزمن در میان کودکان است.
برای بررسی دقیق‌تر اهمیت این مسئله، نشریه «نیوزویک» با دکتر مایکل گلیزر، پزشک متخصص کودکان و مدیر پزشکی مرکز سلامت کودکان «بلوبرد» و سیارا دی‌ویت، پرستار آموزش‌دهنده در مرکز پزشکی کودکان «کوک» گفت‌وگو کرده است.
هفت نشانه‌ای که نشان می‌دهد مغز کودک آب کافی دریافت نمی‌کند
۱. تغییرات خلقی
به گفته دی‌ویت، زمانی که سطح آب بدن کودک کاهش می‌یابد، احساسات او بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی می‌شود، زیرا مغز برای تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی به آب نیاز دارد. در نتیجه ممکن است کودکی که معمولاً آرام است ناگهان پرخاشگر یا بی‌قرار شود. او می‌گوید: «کم‌آبی می‌تواند باعث شود کودک نسبت به کوچک‌ترین مسائل واکنش شدید نشان دهد. در چنین مواقعی، نوشیدن یک لیوان آب می‌تواند تغییر محسوسی در رفتار او ایجاد کند.»
۲. خواب‌آلودگی یا خستگی
دی‌ویت توضیح می‌دهد: «آب برای حفظ حجم خون و تأمین اکسیژن مغز ضروری است. حتی اگر کودک خواب کافی داشته باشد، کمبود آب ممکن است باعث شود کسل و بی‌حال به نظر برسد.» او تأکید می‌کند که بسیاری از والدین در چنین شرایطی تصور می‌کنند فرزندشان بی‌انگیزه یا لجباز است، در حالی که مغز او در حال صرفه‌جویی در انرژی است.
۳. کاهش تمرکز و دقت
دی‌ویت می‌گوید: «آب در انتقال پیام‌های عصبی و عملکرد سیناپس‌ها نقش مستقیم دارد. وقتی سطح آب بدن پایین می‌آید، مغز کودک مانند ویدئویی که در حال بافر شدن است، کندتر عمل می‌کند.»
۴. سرگیجه یا احساس سبکی سر
به گفته این پرستار متخصص، کم‌آبی باعث افت فشار خون و اختلال در جریان خون مغز می‌شود. «اگر کودک پس از بازی یا در هوای گرم احساس کند اتاق می‌چرخد یا هنگام برخاستن تلوتلو می‌خورد، ممکن است علت آن کمبود آب باشد.»
۵. خشکی دهان و زبان
دکتر گلیزر این علامت را یکی از نخستین نشانه‌های قابل مشاهده کم‌آبی می‌داند و می‌گوید: «لب‌ها و زبان خشک یا ترک‌خورده و کاهش ترشح بزاق نشانه کم‌آبی خفیف است که باید سریعاً با نوشیدن مایعات جبران شود.»
۶. فرورفتگی چشم‌ها یا گونه‌ها
به گفته گلیزر، «وقتی چهره کودک لاغر و گودافتاده به نظر می‌رسد، به معنای کاهش حجم مایعات بدن است. در نوزادان زیر ۱۸ ماه، فرورفتگی ناحیه نرم سر (ملاج) نشانه کم‌آبی متوسط است.» او برای کودکان بزرگ‌تر می‌گوید: «اگر پوست را نیشگون بگیرید و دیر به حالت اولیه بازگردد، نشانه کم‌آبی متوسط تا شدید است.»
۷. کاهش دفعات ادرار و تیرگی آن
دی‌ویت توضیح می‌دهد: «کلیه‌ها در حالت کم‌آبی آب را حفظ می‌کنند و ادرار تیره‌تر می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد محیط شیمیایی بدن، به‌ویژه اطراف مغز، از تعادل خارج شده است.»
راهکارهایی برای حفظ آب بدن کودکان
به گفته دکتر گلیزر، پیشگیری از کم‌آبی نیازمند دسترسی آسان، الگوسازی صحیح و یادآوری مداوم است. او توصیه می‌کند:
همیشه برای کودک بطری آب همراه داشته باشید تا در مدرسه یا هنگام بازی بتواند بنوشد.
والدین باید خود نیز در برابر فرزندانشان مرتب آب بنوشند تا الگوی رفتاری مناسبی ایجاد شود.
کودکان هنگام بازی معمولاً متوجه تشنگی نمی‌شوند، بنابراین باید به آنان یادآوری کرد که آب بنوشند.
اگر آب ساده برایشان جذاب نیست، می‌توان با افزودن تکه‌ای لیمو، نعناع یا توت‌فرنگی بدون قند، طعم ملایمی ایجاد کرد.
او تأکید می‌کند: «کودکان هنگام بازی تمام انرژی خود را صرف می‌کنند، بنابراین این والدین هستند که باید مراقب علائم اولیه کم‌آبی بوده و پیش از بروز مشکل، آنان را به نوشیدن آب تشویق کنند.»
پزشکان هشدار می‌دهند کم‌آبی تنها یک مسئله فیزیولوژیک نیست، بلکه می‌تواند عملکرد مغز، خلق‌وخو و یادگیری کودک را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهد. نوشیدن آب کافی، عادتی ساده اما حیاتی است که باید از دوران کودکی در خانواده‌ها نهادینه شود.
نظر شما