به گزارش تابش کوثر، پژوهشگران با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و ایستگاه‌های GPS دریافتند که بخش‌هایی از آفریقای جنوبی هر سال چند میلی‌متر از سطح دریا بالاتر می‌روند. بر خلاف تصور گذشته که این پدیده را به فعالیت‌های درون‌زمینی نسبت می‌داد، یافته‌های تازه نشان می‌دهد خشکسالی‌های شدید و کاهش منابع آبی، عامل اصلی این تغییر هستند.

اندازه‌گیری‌های دقیق در سال‌های اخیر نشان داده که بخش‌هایی از آفریقای جنوبی هر سال تا دو میلی‌متر افزایش ارتفاع دارند. این در حالی‌ست که پیش‌تر گمان می‌رفت این پدیده به دلیل حرکت مواد داغ درون زمین رخ می‌دهد.

اما بررسی جدیدی که توسط تیمی از دانشگاه بن آلمان انجام شده، فرضیه تازه‌ای را مطرح کرده است. این پژوهش نشان می‌دهد تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پیاپی عامل اصلی بالا آمدن زمین در این کشور هستند.

دکتر ماکان کارگر، از پژوهشگران این مطالعه گفت: «داده‌ها نشان دادند که بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ به طور متوسط، سطح زمین شش میلی‌متر بالا رفته است. به نظر ما، این تغییر به دلیل کاهش شدید آب‌های زیرزمینی و سطحی رخ داده است.»

این نتایج با استفاده از شبکه‌ای از گیرنده‌های ثابت GPS به دست آمده که در سراسر آفریقای جنوبی نصب شده‌اند. این گیرنده‌ها بخشی از سامانه ناوبری ماهواره‌ای جهانی (GNSS) هستند که اماکان اندازه‌گیری دقیق تغییرات سطح زمین را فراهم می‌کنند.

بررسی‌ها نشان داد که مناطق دچار خشکسالی شدید، بیشترین میزان بالا رفتن سطح زمین را داشته‌اند.

پیش‌تر تصور می‌شد نقطه داغ کواثلومبا، یعنی جریان مواد داغ از عمق زمین به سطح، عامل اصلی این پدیده است. اما داده‌های تازه نشان می‌دهد که خشک شدن خاک و کاهش رطوبت در اثر خشکسالی، فشار روی پوسته زمین را کم کرده و باعث بالا آمدن آن می‌شود.

کریستین میلکه، از اعضای تیم تحقیق، گفت: «وقتی ذخایر آبی مثل آب سطحی، رطوبت خاک و آب زیرزمینی کاهش پیدا می‌کند، وزن این لایه‌ها کم می‌شود و زمین مثل یک توپ پلاستیکی بدون فشار، بالا می‌آید.»

این تحقیق علاوه بر داده‌های GPS، از اطلاعات ماهواره‌ای GRACE نیز استفاده کرده که می‌تواند تغییرات جرم زمین را با دقت بالا اندازه‌گیری کند.

میلکه افزود: «با این داده‌ها می‌توان تغییرات در مجموع آب‌های موجود در هر منطقه را اندازه‌گیری کرد.»

نتایج نشان داد که در دوره‌ی خشکسالی بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، که یکی از شدیدترین خشکسالی‌های تاریخ آفریقای جنوبی بود، افزایش ارتفاع زمین به بیشترین حد خود رسید.

در همین دوره، شهر کیپ‌تاون در آستانه‌ی «روز صفر» قرار داشت که ممکن بود آب شهر به‌طور کامل قطع شود.

با ادامه گرمایش زمین، خشکسالی‌ها شدیدتر و طولانی‌تر می‌شوند. برای مثال، در سال ۲۰۲۲ پژوهش‌ها نشان دادند که تغییرات اقلیمی احتمال وقوع خشکسالی در نیم‌کره شمالی را بیش از ۲۰ برابر افزایش داده است.

پژوهشگران می‌گویند این تغییرات ارتفاعی دائمی نیست و بیشتر به صورت دوره‌ای اتفاق می‌افتد.

میلکه توضیح داد: «در سال‌های خشک، ذخایر آبی کم می‌شود و زمین بالا می‌آید. اگر در سال‌های بعد بارندگی به اندازه کافی نباشد، ممکن است این روند ادامه پیدا کند.»

او همچنین تأکید کرد که این پدیده خطر مستقیم یا پیامد منفی خاصی ندارد، اما می‌تواند به عنوان یک ابزار مهم در پایش و مدیریت منابع آبی به کار رود.

با اندازه‌گیری لحظه‌ای تغییرات سطح زمین، می‌توان شدت و گستره خشکسالی را به‌صورت دقیق و ارزان ردیابی کرد.

این روش نه‌تنها برای آفریقای جنوبی، بلکه برای کشورهای دیگر مثل ایران که با بحران کم‌آبی روبه‌رو هستند هم می‌تواند نقشی حیاتی در مدیریت منابع آب ایفا کند.

م/۱۱۰*