به گزارش تابش کوثر، قطع برق گسترده در اسپانیا و پرتغال که منجر به اختلال در زیرساخت‌های حیاتی، فلج شدن سیستم حمل‌ونقل و قطع ارتباطات شد، به‌دلیل مجموعه‌ای از عوامل فنی و ساختاری به وقوع پیوست؛ کارشناسان از آن به‌عنوان هشداری جدی برای آینده شبکه‌های برق وابسته به انرژی تجدیدپذیر یاد می‌کنند.
روز دوشنبه در ساعت ۱۱:۳۳ به وقت محلی، شبکه برق شبه‌جزیره ایبری دچار اختلال شدید شد و تقریبا تمام مناطق اسپانیا و پرتغال برای ساعاتی در خاموشی فرو رفتند. به‌گفته شرکت برق پرتغال Redes Energéticas Nacionais (REN)، این اختلال از اسپانیا آغاز شد و به‌سرعت به پرتغال نیز سرایت کرد.
شبکه برق منطقه به‌طور موقت از شبکه برق اروپا (ENTSO-E) جدا شد و زندگی روزمره در شهرهای بزرگ متوقف گردید. پروازها لغو شد، چراغ‌های راهنمایی از کار افتاد و سیستم‌های ارتباطی مختل شدند.
شرکت برق اسپانیا (REE) روز سه‌شنبه اعلام کرد که برق ۹۲ درصد مشترکان اسپانیایی و ۸۰ درصد پرتغالی‌ها وصل شده است.
به‌گفته REN، علت فنی اختلال، «نوسانات غیرعادی» در خطوط فشار قوی به‌دلیل تغییرات شدید دما در مناطق داخلی اسپانیا بود.
پروفسور ویکتور بسررا، استاد مهندسی سامانه‌های قدرت در دانشگاه پورتسموث، اعلام کرد: «این نوسانات احتمالا ناشی از وزش بادهای شدید بوده که باعث لرزش شدید کابل‌ها (پدیده‌ای موسوم به گالوپینگ) و در نهایت آسیب مکانیکی مانند پارگی یا اتصال کوتاه شده است.»
پروفسور چنگ‌هونگ گو از دانشگاه بث نیز گفت: «لرزش ناشی از بارهای الکتریکی القایی در دمای بالا می‌تواند به خستگی کابل‌ها و حتی شکست آن‌ها منجر شود.»
با این حال، اغلب پژوهش‌ها بر ناهم‌ترازی بار مصرفی شبکه در دمای بالا تاکید دارند. در چنین شرایطی، تقاضا برای برق در مناطق گرم‌تر به‌شدت افزایش یافته و توازن ولتاژ و فرکانس در شبکه به‌هم می‌ریزد که می‌تواند منجر به آسیب تجهیزات و خاموشی گسترده شود.
پروفسور دیوید بری‌شاو از دانشگاه ریدینگ هشدار داد: «شبکه برق باید دائما توازن عرضه و تقاضا را حفظ کند و هرگونه برهم‌خوردگی ناگهانی می‌تواند منجر به واکنش زنجیره‌ای و خاموشی سراسری در عرض چند ثانیه شود.»
یکی از دلایل تشدید بحران، وابستگی شدید اسپانیا به انرژی تجدیدپذیر مانند باد و خورشید است. در لحظه وقوع بحران، بیش از ۸۰ درصد تولید برق اسپانیا از این منابع تامین می‌شد.
برخلاف نیروگاه‌های سنتی یا هسته‌ای که به‌دلیل داشتن اجزای چرخان، «اینرسی شبکه» ایجاد می‌کنند، پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی این قابلیت را ندارند. به همین دلیل، شبکه‌های با اینرسی پایین در برابر نوسانات ناگهانی بسیار آسیب‌پذیرترند.
کاترین پورتر، تحلیل‌گر مستقل انرژی، تاکید کرد: «در شبکه‌ای با اینرسی پایین، اپراتورهای برق زمان کمتری برای واکنش به اختلالات دارند.»
در پی این حادثه، برخی احتمال حمله سایبری را مطرح کردند. استیو سندفورد از شرکت امنیت سایبری CyXcel گفت: «همزمانی قطعی برق با اختلال در زیرساخت‌های حیاتی، نشانه‌هایی از یک حادثه سایبری هماهنگ دارد.»
با این حال، مقامات اروپایی وقوع حمله سایبری را رد کرده‌اند.
آنتونیو کوستا، رئیس پیشین شورای اروپا، گفت: «هیچ شواهدی دال بر حمله سایبری وجود ندارد.»
ترزا ریبرا، معاون رئیس کمیسیون اروپا نیز تاکید کرد: «دلیلی برای نسبت دادن این حادثه به عوامل جنایتکارانه وجود ندارد.»
جیمز بور، مدیرعامل شرکت Bores Group نیز اظهار کرد: «با اطمینان ۹۰ درصدی می‌توان گفت این یک حمله سایبری نبوده است.»
او اضافه کرد: «چنین حمله‌ای نیازمند حمایت یک دولت یا گروه تحت حمایت دولتی است و اغلب در چارچوب جنگ‌های ترکیبی انجام می‌شود، مانند آنچه در اوکراین دیدیم.»
این بحران پنج درس مهم به همراه داشت که نخست، وابستگی بیش از حد به انرژی‌های تجدیدپذیر بدون تامین زیرساخت‌های مکمل مانند اینرسی شبکه می‌تواند پایداری سیستم برق را تهدید کند؛ دوم، عدم وجود ظرفیت ذخیره‌سازی انرژی در مقیاس بزرگ شبکه را در برابر نوسانات مصرفی و اقلیمی آسیب‌پذیر می‌سازد؛ سوم، نوسانات شدید دمایی و پدیده‌های جوی می‌توانند مستقیم بر خطوط انتقال فشار قوی اثر بگذارند و باید در طراحی مقاوم‌سازی خطوط لحاظ شوند؛ چهارم، ملاحظات امنیت سایبری باید همچنان بخشی از سناریوهای واکنش اضطراری باشد؛ و پنجم، هماهنگی منطقه‌ای و اتصال پایدار به شبکه‌های اصلی و بین‌المللی، نقش کلیدی در جلوگیری از گسترش خاموشی ایفا می‌کند.
این حادثه، زنگ خطری جدی برای کشورهایی است که به‌سرعت به سمت انرژی‌های نو حرکت می‌کنند، بدون آن‌که زیرساخت‌های مکمل مانند ذخیره‌سازی انرژی یا تامین اینرسی شبکه را به‌موقع فراهم کنند.
م/۱۱۰*
نظر شما