به گزارش تابش کوثر، بسیاری از والدین در مواجهه با لجبازی و پرخاشگری کودکان خود دچار سردرگمی هستند و نمی‌دانند چگونه با این رفتارها برخورد کنند. ندا اسلامی، روانشناس کودک و نوجوان، معتقد است که دلیل اصلی نافرمانی و لجبازی کودکان، سبک تربیتی نادرست و استفاده غلط از تنبیه و مجازات است. او می‌گوید: «والدینی که بیش از حد سختگیر یا برعکس، بسیار سهل‌گیر هستند، معمولاً با رفتارهای نافرمانانه کودکان خود روبه‌رو می‌شوند. در مقابل، والدینی که سبک مقتدرانه در تربیت فرزند خود دارند، کمتر با این مشکلات مواجه می‌شوند.»  

سبک‌های فرزندپروری و تأثیر آن بر رفتار کودکان  
روانشناسان معتقدند که سبک فرزندپروری تأثیر زیادی بر رفتار کودکان دارد. به گفته اسلامی، والدینی که سبک مستبدانه دارند، یعنی مدام کودک را تحت فشار قرار می‌دهند و او را از تصمیم‌گیری محروم می‌کنند، احتمالاً فرزندی پرخاشگر و نافرمان خواهند داشت. از سوی دیگر، والدینی که بیش از حد سهل‌گیر هستند و هیچ حد و مرزی برای کودک تعیین نمی‌کنند، نیز با رفتارهای نامناسب فرزندشان روبه‌رو خواهند شد. در مقابل، والدینی که سبک مقتدرانه دارند، یعنی به فرزند خود حق انتخاب محدود می‌دهند، در کنار محبت، قوانین مشخصی را نیز تعیین می‌کنند و در اجرای آن‌ها قاطع هستند، معمولاً کودکان متعادل‌تری خواهند داشت.  
اسلامی می‌گوید: «در سبک مقتدرانه، والدین نظر خود را به‌وضوح بیان می‌کنند، اما به کودک نیز اجازه می‌دهند که در حد معقولی تصمیم بگیرد. اگر والدین در اجرای قوانین هماهنگ نباشند و یکی سختگیر و دیگری سهل‌گیر باشد، کودک دچار سردرگمی شده و لجبازی او افزایش می‌یابد.»  

 دلایل اصلی نافرمانی و لجبازی در کودکان  
به گفته این روانشناس، یکی از دلایل مهم نافرمانی کودکان، «نه گفتن‌های افراطی» از سوی والدین است. او توضیح می‌دهد: «برخی والدین بدون دلیل منطقی به بسیاری از خواسته‌های کودک نه می‌گویند و بعد از مدتی، خودشان پشیمان شده و نظرشان را تغییر می‌دهند. این رفتار باعث می‌شود کودک نیز لجباز شود و مدام در برابر والدین مقاومت کند.»  
او همچنین تأکید می‌کند که نبود «توجه مثبت» یکی دیگر از دلایل اصلی نافرمانی کودکان است. والدینی که زمان کافی برای تعامل با فرزندشان نمی‌گذارند و تنها در مواقعی که کودک رفتار نادرستی دارد، به او توجه می‌کنند، ناخواسته او را به سمت رفتارهای منفی سوق می‌دهند. اسلامی توصیه می‌کند: «والدین باید هر روز حداقل نیم ساعت از وقت خود را به بازی و تعامل مثبت با کودک اختصاص دهند. این کار باعث می‌شود که کودک برای جلب توجه، به رفتارهای منفی متوسل نشود.»  
عامل دیگری که موجب تشدید لجبازی کودکان می‌شود، استفاده نادرست از محرومیت و تنبیه است. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «محرومیت‌های طولانی‌مدت، مانند منع کودک از تماشای تلویزیون یا بازی برای چندین روز، تأثیری منفی دارد و می‌تواند باعث افزایش پرخاشگری شود. تنبیه باید کوتاه‌مدت و متناسب با رفتار اشتباه کودک باشد.»  

 راهکارهایی برای کاهش لجبازی و پرخاشگری کودکان  
اسلامی برای مدیریت بهتر لجبازی کودکان، راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌دهد:  

۱. آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودک  
والدین می‌توانند به جای اجبار، به کودک اجازه دهند تا پیامدهای طبیعی تصمیمات خود را تجربه کند. برای مثال، اگر کودک تمایلی به پوشیدن لباس گرم ندارد، به جای اجبار، می‌توان به او گفت: «اگر لباس گرم نپوشی، ممکن است بیرون سردت شود، اما انتخاب با خودت است.» این روش کمک می‌کند تا کودک مسئولیت‌پذیر شود و پیامدهای تصمیمات خود را بپذیرد.  

۲. کنترل هیجانات در لحظات حساس  
اسلامی پیشنهاد می‌کند که والدین به کودک کمک کنند تا علائم عصبانیت خود را بشناسد. او توضیح می‌دهد: «بسیاری از کودکان قبل از عصبی شدن، نشانه‌های جسمی مانند مشت شدن دست‌ها، افزایش ضربان قلب و تغییر تنفس را تجربه می‌کنند. والدین می‌توانند به کودک یادآوری کنند که وقتی این علائم را احساس کرد، از روش‌هایی مانند نفس عمیق یا شمردن تا ۱۰ برای آرام شدن استفاده کند.».

او همچنین استفاده از «دکمه توقف» را به عنوان راهی برای کنترل هیجانات پیشنهاد می‌دهد. در این روش، والدین و کودک می‌توانند نمادی برای توقف خشم در نظر بگیرند و هر زمان که کودک احساس عصبانیت کرد، از این نماد برای آرام شدن استفاده کند.

۳. حل تعارض بدون لجبازی  
یکی از مهارت‌های مهمی که کودکان باید بیاموزند، حل تعارض بدون پرخاشگری است. اسلامی پیشنهاد می‌دهد که والدین به کودک کمک کنند تا به جای دعوا یا قهر، از روش گفت‌وگو برای حل مشکلاتش استفاده کند. او می‌گوید: «وقتی کودک با خواهر، برادر یا دوستانش دچار مشکل می‌شود، به جای مداخله مستقیم، از او بپرسید که چه راهکارهایی برای حل مشکل وجود دارد. حتی می‌توان از او خواست سه راه‌حل برای حل تعارض ارائه دهد و بهترین گزینه را انتخاب کند.»  

۴. الگوسازی صحیح توسط والدین  
این روانشناس تأکید می‌کند که والدین باید خودشان الگوی کنترل خشم باشند. او توضیح می‌دهد: «اگر والدین مرتباً با عصبانیت و پرخاشگری با مسائل برخورد کنند، کودک نیز این رفتار را تقلید خواهد کرد. پس باید قوانین مشخصی برای مدیریت خشم در خانواده وضع شود. به عنوان مثال، اگر کسی در خانه نتواند خشم خود را کنترل کند، باید برای مدت کوتاهی از تلفن همراه یا تلویزیون محروم شود.»  

نتیجه‌گیری  
لجبازی و پرخاشگری کودکان تا حد زیادی به سبک فرزندپروری والدین وابسته است. با استفاده از روش‌های صحیح تربیتی، مانند آموزش تصمیم‌گیری، کنترل هیجانات، تقویت گفت‌وگو و الگوسازی مناسب، می‌توان رفتارهای نافرمانانه کودکان را کاهش داد و محیطی آرام‌تر و سازنده‌تر در خانواده ایجاد کرد.  

م/110