به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه سلسله دروس اخلاق خود در دفتر مقام معظم رهبری در قم، قوام توکل را به نیت افراد دانست و اظهار داشت: ارزش افعال اختیاری انسان ها بر اساس نیت و انگیزه افراد سنجیده می شود؛ گاهی نیت افراد فضیلتی را به رذیلت تبدیل می کند.
وی افزود: ممکن است شخصی کارهای بسیار خوبی انجام دهد اما برای ریا باشد؛ ریا کارهای بسیار خوب را به بدترین کارها تبدیل می کند؛ در روایات ریا کار را با القاب مختلفی مورد خطاب قرار داده اند که از جمله آنها دروغ گو، حقه باز، مکار، فریب کار و خیانت کار است؛ چنین شخصی نه تنها اعمالش پذیرفته نمی شود بلکه به ضررش تمام می شود.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم با اشاره به این که آخرین مرحله توکل در تقسیم بندی کمی این است که انسان همه امورش را به خدا واگذار کند، گفت: مراتب توکل تقسیم بندی دیگری نیز دارد، توکل را به لحاظ کیفیت نیز می توان به مراتب مختلفی دسته بندی کرد؛ ممکن است کسی توکل داشته باشد به این دلیل که در کارهایش موفق شود یعنی انگیزه اش این است که از مزایای توکل بهره مند شود.
آیت الله مصباح یزدی در توضیح عالی ترین مرتبه توکل در تقسیم بندی کیفی، ابراز داشت: اولیای الهی به این نیت که خدا توکل را دوست دارد و این کار را برتر می داند متوکل می شوند، یعنی حتی اگر بر فرض محال توکل به ضرر آنها بود باز هم توکل می کردند؛ این مرتبه بسیار بالاتری است.
وی مراتب عالی ایمان و توکل را مشابه خواند و گفت: بالاترین مرتبه ایمان این است که فرد تنها توجهش به خدا باشد، در عبادت هم به همین شکل است یعنی تنها برای خدا عبادت کند نه برای ترس از جهنم یا به طمع بهشت؛ اما اکثر انسان ها این گونه نیستند که فقط رضایت خداوند را بخواهند و غیر آن به چیز دیگری فکر نکنند.
وعده ثواب و عقاب ناشی از رحمت واسعه الهی است نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری وعده های الهی را ناشی از رحمت واسعه خداوند دانست و بیان داشت: خداوند می خواهد بندگان خود را به ایمان، توکل و تقرب جذب کند حتی اگر در ابتدای راه نیت آنها خالص نباشد؛ خداوند می خواهد ما را به کمالات بالایی برساند اما می داند که عقل ما به آن نمی رسد به فراخور درک ما به خوردنی ها و قصرهای بهشتی وعده می کند تا ما را به این راه بکشاند.
رییس مؤسسه امام خمینی(ره) اضافه کرد: لطف خداوند این است که افرادی که توجه شان تنها به امور مادی است محروم نمانند و به طمع وعده های خداوند به راه بیایند و کم کم نورایت کسب کنند تا برای مراتب عالی کمال آمادگی پیدا کنند؛ فضیلت جهاد در راه خدا برای انسان ها خیلی مشخص نیست به همین دلیل خداوند در قرآن وعده می فرماید در جهاد پیروز می شوید و غنیمت های زیادی بدست می آورید، هرچند اگر کسی به نیت غنائم به جهاد برود عبادتی انجام نداده اما با وعده زمینه آن برایش فراهم می شود.
آیت الله مصباح یزدی با بیان این که ذکر منافع توکل در روایات ائمه اطهار(ع) نیز به دلیل تشویق انسان ها و سوق دادن آنها به سوی توکل است، گفت: حتی در برخی روایات به این حد هم اکتفا نمی کنند و می فرمایند اگر اعتماد و اعتصام تان به غیر خدا باشد تبعات بدی دارد؛ این دست روایات برای کسانی است که ایمان و انگیزه ضعیفی دارند.
تملق و سر خم کردن نزد دیگران نشانه ضعف توکل است وی به برخی از این روایات اشاره کرد و گفت: از جمله آثار توکل در دنیا این است که موجب عزت نفس و غنای از غیر خدا می شود؛ بنابراین شخص متوکل نباید پیش دیگران سرخم کند و تملق گویی کند، گاهی برخی افراد به دلیل ثروت یا موقعیت دیگران چنان تملق می کنند که گویا همه عالم در دست او است.
آیت الله مصباح یزدی توکل را تنها راه برون رفت از بن بست ها و تنگنا ها دانست و تصریح کرد: امام صادق(ع) در نقل روایتی از جانب خداوند می فرماید کسی که اعتصام واقعی به من داشته باشد اگر تمام عوامل آسمان و زمین و اهل آنها جمع شوند تا علیه وی نقشه بکشند و بخواهند وی را در بن بست و تنگنا قرار دهند من راه نجات را برایش فراهم می کنم.
وی افزود: از طرف دیگر این روایت انذار است که می فرماید اما اگر بنده ای دامن کس دیگری غیر از من را بگیرد تمام اسباب مؤثر در عالم که می توانند به وی کمک کنند را بی اثر می کنم، زمین را زیر پایش به رانش در می آورم تا وی را فرو برد و باک ندارم که کجا و چگونه هلاک می شود.
رییس مؤسسه امام خمینی(ره) در تشریح روایت دیگری از امام صادق(ع) گفت: حضرت می فرماید در یکی از کتاب های آسمانی خواندم که خداوند می فرماید هرکس به غیر من امید ببندد به عزت و جلالم قسم که امیدش را نا امید خواهم کرد و در میان مردم جامه ذلت برتنش می پوشانم، وی را از قرب خود دور کرده و از فضل و رحمتم محروم می کنم.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم ادامه داد: آن کسی که برای حل مشکلش سراغ دیگران می رود نمی داند که بدون اذن من کسی نمی تواند مشکلش را حل کند؟ اینهایی که به دیگران امید می بندند از غضب من نمی ترسند؛ تو قبل از این که چیزی از من درخواست کنی من نعمت های فراوانی را به تو دادم حال اگر درخواست کنی فکر می کنی به تو نمی دهم؟ این چه بخلی است که به من نسبت می دهی؟