«پرتوي از عظمت امام حسين عليه السلام» تأليف حضرت آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني مدظله‌الوارف در تمام كتاب‌هايي كه درباره تاريخ اسلام و فضايل اهل بيت عليهم‌السّلام و احوال صحابه تأليف گرديده، از واقعه جانسوز عاشورا ياد شده است و تعداد كتاب‌هايي كه به طور مستقل در اين موضوع نگارش يافته بيشمار است، كه بيشتر اين كتاب‌ها به متن حادثه و نقل صورت وقايع پرداخته، امّا راجع به فلسفه آن به طور مستقيم وارد نشدهاند. در زمان ما بيشتر افكار روي تحليل حوادث و علل و نتايج وقايع حساب مينمايند و عظمت حوادث تاريخي را از اين راه اندازهگيري ميكنند و كتاب‌هايي كه موضوع آن تحليل حوادث تاريخي باشد براي مخاطب جالبتر و بيشتر مورد توجه واقع ميشود.
راجع به شهادت حضرت سيدالشهداء عليه‌السّلام هم، كتاب‌هايي كه از فلسفه و اسرار شهادت و علل و عوامل اين قيام و تأثير آن در جوامع اسلامي و تحوّل فكري مسلمين بحث مينمايند، خواننده بسيار دارند، زيرا مي‌خواهند بدانند: چرا حسين عليه‌السّلام قيام كرد؟ چرا با يزيد از در سازش و آشتي بيرون نيامد؟ چرا از مدينه به مكه و از مكه به عراق هجرت نمود؟ اين نهضت براي چه مقصودي بود و چه نتايجي داد؟ و اكنون سودي كه ملّت اسلام عموماً و شيعه خصوصاً از برگزاري مراسم سوگواري و يادبود عاشوراي حسيني ميبرد چيست؟ و ده‌هاو صدها پرسش ديگر كه شيفتگان آستان امامت و ولايت در پي آن هستند.
لذا در قرن معاصر، نويسندگان به نوشتن كتاب‌ها و مقالاتي كه پاسخگوي اين پرسشها باشد توجه بيشتري كرده و سعي نمودهاند در اين قسمت‌ها هم وارد تحقيق شده و مردم را به فلسفه اين نهضت و شرايط و اوضاع و احوال محيطي كه در آن اين قيام و فداكاري بزرگ انجام يافت آگاه سازند.
البته اين‌طور هم نبوده كه قدماء و پيشينيان به كلّي از اين موضوع چشمپوشيده و در فلسفه و اسرار شهادت چيزي ننوشته باشند، زيرا نخستين كسي كه مردم را متوجه به اين اسرار و هدف‌هاي عالي نمود شخص سيدالشهداء عليه‌السّلام و اهل بيت آن حضرت و بلكه پيش از ايشان پيغمبر اكرم صلي الله عليه وآله و سپس ائمه طاهرين عليهم‌السلام بودند كه در احاديث و روايات و حتي در ضمن عبارات زيارت‌ها كاملاً اين موضوع را تشريح و توضيح دادند، بعداً هم علماء و متفكرين شيعه و اهل سنت، و شعراي بزرگ در ضمن اشعار خود مردم را به حقايق آشنا ساختند ولي نوشتن كتاب مستقل در اين موضوعات آن‌طور كه امروزه مرسوم است، سابق بر اين رايج نبوده است.
از اين جهت، كتاب‌هايي كه راجع به تحليل تاريخي حوادث كربلا نوشته شده، نسبت به كتاب‌هايي كه اصل تاريخ آن را نگهداري نمودهاند بسيار كم است در عين حال، اهميت كتاب‌هايي كه متن حوادث را نگه داشتهاند در نزد ما محفوظ است، زيرا آن كتاب‌ها، هم مبدأ و اساس تحقيق و فحص متفكرين و محققين است و هم نقل صورت و ظواهر حوادث كربلا، هر چند در نهايت اختصار و فشرده باشد حاكي از حقيقت مظلوميت امام عليه‌السّلام و نموداري از اسرار و فلسفه شهادت است و هم براي مؤمنين و كساني كه مي‌خواهند از ذكر مصيبات و گريه و سوگواري براي آن حضرت به اجر و ثواب و قرب خداوند متعال برسند، هميشه مورد انتفاع و استفاده ميباشد.
«پرتوي از عظمت امام حسين عليه‌السلام» اثر ارزشمند مرجع عاليقدر حضرت آيت الله العظمي صافي گلپايگاني مدظله الوارف است كه با تكيه بر مستندات تاريخي، تحليلي رسا و آگاهانه از حادثه عظيم كربلا ارائه داده و مي‌تواند منبع بسيار خوبي براي مطالعه تاريخ و تحليل واقعه بزرگ عاشورا باشد. قابل توجه كه اين كتاب حدود ۴۰ سال پيش به رشته تحرير درآمده است.
گزارش اجمالي از بخش‌هاي كتاب:
اين اثر ارزشمند در چهار بخش سامان يافته است:
بخش اول: شخصيّت و فضايل حسين عليه‌السلام.
بخش دوم: بني‌هاشم و بني‌اميّه.
بخش سوم: علل قيام حسين عليه‌السّلام.
بخش چهارم: نتايج و فوايد قيام حضرت ابي عبدالله الحسين عليه‌السلام.
در ابتداي بخش اول اين كتاب سيماي نوراني امام حسين‌عليه‌السلام در قرآن از قبيل آيه مودت، آيه تطهير و آيات ديگر را بيان مي‌دارد. در ادامه، سيماي امام حسين‌عليه‌السلام در احاديث پيامبر مكرّم اسلام صلي‌الله عليه و آله به تصوير كشيده شده است و در آخر اين فصل هم، قطره‌اي از مكارم اخلاق سيدالشهداء عليه‌السلام و ابعاد گوناگون اخلاقي آن حضرت با توجه به مستندات شيعه و اهل سنت بيان گرديده است.
بخش دوم اين اثر درباره بني‌هاشم و بني اميه است كه به طور تفصيلي به اوضاع زندگي و مخصوصاً صفات رذيله معاويه و يزيد به طور مستند و با تكيه بر مستندات اهل سنّت پرداخته شده است.
مؤلف گران‌قدر در بخش سوم علل قيام سيّد و سالار شهيدان عليه‌السّلام را مورد بررسي قرار گرفته كه از اين رهگذر حدود ۶ علّت اصلي و مهم مورد شرح و توضيح واقع شده و در آخر اين بخش، به چند شبهه پيرامون حادثه عظيم عاشورا پاسخ گفته شده است.
بخش چهارم با عنوان نتايج و فوائد قيام حضرت اباعبدالله الحسين‌عليه‌السلام به ۹ فائده مهم و تأثيرگذار قيام خونين و سراسر حماسه كربلا مي‌پردازد كه مي‌تواند منبع بسيار خوبي براي اهل تحقيق و تحليلگران تاريخي باشد.