گفتگوی پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله بروجردی با نوه ایشان حضرت آیت الله علوی بروجردی دامت برکاته آیت‌الله بروجردی و تحول در حوزه علمیه قم پرسش: حضرت آیت‌الله بروجردی در شكوفایی حوزه علمیه قم چه نقشی داشتند؟ آیت‌الله علوی بروجردی: حضرت آیت‌الله بروجردی، در حوزه‌ی قم از نظر علمی تحولات بسیاری ایجاد كردند. این تحولات در زمینه‌های فقه، اصول، رجال و حدیث بسیار نمایان بود. تحول در فقه آیت‌الله بروجردی، در دوره حضور در قم، شیرازه فقه را به روزگار فقهای تراز اول شیعه در دوران غیبت صغری و آغاز غیبت كبری برگرداند؛ به این دلیل كه آنها به عصر معصومین ـ علیهم‌السلام ـ نزدیک بودند و بسیاری از روایات ما با قرینه به دست آنها رسیده بود. ازاین‌رو، ایشان بر دیدگاه‌های شیخ طوسی و دیگر قدما ـ كه در قم چندان مد نظر نبود ـ بسیار تأكید می‌كردند.
مرحوم آیت‌الله سیدمحمود طالقانی فرموده بودند: «می‌خواستم به تهران بروم. برای تهیه هزینه سفر، مجبور شدم كتاب مفتاح الكرامه[۲] را که قیمتش چهار تومان بود، دو تومان بفروشم. بعدها، وقتی كه آیت‌الله بروجردی به قم آمدند و اعتبار كلمات قدمای اصحاب را مطرح كردند، قیمت آن کتاب به دوازده تومان رسید و بازار سیاه پیدا كرد».
ایشان در فقه نقطه‌نظر خاصی را نهادینه كردند. ایشان می‌فرمودند: فقه ما تابع نظر ائمه ـ علیهم‌السلام ـ است كه سنت نبی را برای ما حكایت می‌كند. بنابراین، باید به زمینه و تاریخ صدور روایاتی که به دست ما می‌رسد توجه داشته باشیم و بررسی کنیم که امام در چه مقامی نظر خود را ابداع فرموده‌اند. به همین دلیل ما حتماً باید نظرات فقهای عامه‌ای را که در آن روزگار و در شهر محل سکونت امام مطرح بود، به دست بیاوریم و ببینیم نظر امام در چه زمینه‌ای صادر شده است. چنین نگاهی به فقه، در استنباط احکام فقهی بسیار منشأ اثر است.
البته این سخن كه از قول آیت‌الله بروجردی مطرح شده كه فقه شیعه حاشیه‌ای بر فقه اهل سنت است، غلط نقل شده است. نظر مبارك ایشان این بود كه فقه ما، یعنی دستورالعملی كه از طریق وحی و از زبان پیامبر اكرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ عنوان شده، در جوامع اسلامی مطرح بوده است و همه این دستورها را سینه به سینه نقل می‌کردند؛ اما در عصر ائمه ـ علیهم‌السلام ـ مواردی پیش آمد كه یك قاضی یا مفتی از عامه، نظری برخلاف برداشت مردم از سنت ارائه می‌کردند. در نتیجه اصحاب امام در این موارد از امام سؤال می‌كردند و امام نیز بر اساس سنت پیامبر مسئله را تبیین می‌فرمود. بنابراین، روایاتی كه شیرازه فقه ما را تشكیل می‌دهند، در این مقام، یعنی در پاسخ به برداشت‌هایی كه در برابر برداشت عمومی از سنت نبی به وجود آمده بود، صادر شده‌اند. تحول در رجال و حدیث علم رجال در حوزه علمیه قم چندان مطرح نبود. آیت‌الله بروجردی یكی از احیاكنندگان این علم در قم بودند و تحول بسیاری در آن به وجود آوردند. ایشان همچنین در طبقه‌بندی رجال ابتکاراتی دارند. موسسه آیت‌الله بروجردی تحقیقاتی در این زمینه انجام داده است كه امیدواریم توان عرضه آن نیز فراهم شود.
ایشان در زمینه علم حدیث نیز كارهایی انجام داده‌اند. حاصل این فعالیت‌ها، جامع احادیث شیعه است که با مهندسی ایشان بنا شد. تحول در اصول قواعد اصولی در واقع روش بهره‌برداری از روایات است. نظر آیت‌الله بروجردی این بود که استفاده از اصول و قواعد آن در فقه باید در حد نیاز باشد. ازاین‌رو، ایشان اصول را از آنچه در نظر اساتید بزرگوارشان بود، مانند مرحوم آخوند در نجف یا مرحوم درچهای در اصفهان، خلاصه‌تر می‌دید. آیت‌الله بروجردی، به جنبه كاربردی اصول توجه داشتند و معتقد بودند صرف اینكه اصول، علم باشد و ما درباره آن تحقیق كنیم، فایده ندارد؛ بلکه جنبه‌های كاربردی آن در فقه اهمیت دارد.