پروفسور حسن ابوالقاسمی فوق تخصص خون و سرطان کودکان، برای پاسخگویی به سؤالات مخاطبان مهمان بیست‌ودومین قسمت از برنامه «مطب مجازی» بود.
دوشنبه ۲ بهمن ۱۳۹۶ ساعت ۰۸:۲۶
کد مطلب : 73219
ــ پایین آمدن هموگلوبین و هماتوکریت به معنای کم‌خونی است، کم‌خونی کودکان دارای علت‌های فراوانی از طریق بیماری‌های عفونی و کمبود آهن را در برمی‌گیرد. برخی از بیماری‌های عفونی ساده نیز می‌تواند باعث بروز کم‌خونی در کودکان شود همچنین برخی عوامل تغذیه‌ای مانند کمبود آهن، اسیدفولیک و ویتامین B۱۲ و همچنین برخی از بیماری‌های ارثی مانند تالاسمی از علل ایجاد کم‌خونی به شمار می‌رود. شناسایی عامل کم‌خونی توسط انجام آزمایش‌ها صورت می‌پذیرد و این آزمایش مشخص می‌کند که کم‌خونی فرد در کدام یک از دسته‌ها قرار خواهد گرفت.
کم‌خونی‌ها در بسته‌های متعددی قرار می‌گیرند که در برخی از آنها گلبول‌های قرمز کوچک و کم‌رنگ و در بسته‌ای دیگر این گلبول‌ها درشت و قرمز‌رنگ هستند یا اینکه هیچ تغییری در ظاهر آنها ایجاد نمی‌شود. به طور کلی باید بدانیم کمبود هموگلوبین در جریان خون با تغییر خلق‌و خوی ارتباط مستقیم دارد زیرا این کمبودها باعث می‌شود که اکسیژن کافی به مغز یا بافت‌ها نرسد و فرد در مواقعی دچار بی‌حوصلگی و عصبانیت شود.
کم‌خونی فقر آهن یکی از بیماری‌های شایع در سراسر دنیا است که این موضوع باعث می‌شود زمانی که ذخایر آهن بدن فرد تمام شود فرد با کم‌خونی مواجه شده و هموگلوبین و هماتوکریت خون بیماران کاهش پیدا کند که این موضوع علاوه بر تغییر خلق و خوی باعث کاهش حافظه افراد نیز خواهد شد. در مواقعی کودکان یا مادران باردار دچار فقر آهن هستند و در زمان مراجعه به پزشک اعلام می‌کنند که با اشکالاتی در شناخت و حافظه مواجه شده‌اند که این موضوع ناشی از پدیده کم‌خونی است.
سؤال: به طور کلی کم‌خونی‌ها در چند بسته قرار می‌گیرند؟
ــ کم‌خونی‌ها دسته‌بندی مختلفی دارند برخی از آنها حاد و برخی مزمن، برخی ارثی و برخی دیگر نیز به دلیل بیماری‌ها بروز می‌کنند. به طور مثال افرادی که با خونریزی‌های شدید مواجه می‌شوند کم‌خونی‌شان در دسته حاد قرار می‌گیرد اما در برخی مواقع نیز فرد دچار لیز شدن گلبول‌های قرمز می‌شود مثل بیماری فابیسم که به محض اینکه این افراد باقلا بخورند و یا در مزرعه باقلا قدم بگذارند گلبول‌های قرمز آنها دچار لیز شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود که این بیماری نوعی آنمی حاد محسوب می‌شود. کم‌خونی‌های مزمن بیماری است که به دلیل فقر آهن ایجاد می‌شود و افراد با گذشت زمان به دلیل پایین آمدن ذخایر آهن بدنشان با کم‌خونی مواجه می‌شوند.
همچنین برخی از بیماری‌های ارثی نیز باعث همولیز گلبول قرمز می‌شود که از بدو تولد افراد می‌توان این عارضه را مشاهده کرد. به طور مثال برخی از افراد این نقص را در غشای گلبول قرمز خود دارند، ممکن است ۱۰ تا ۱۵ سال نیز دچار کم‌خونی باشد و درمان آنها فقط از طریق خارج کردن طحال انجام می‌شود. برخی بیماران مانند افراد مبتلا به تالاسمی بدنشان خون‌سازی مناسبی ندارند که لازم است برای زنده ماندن به دریافت خون از دیگران ادامه دهند.
سؤال: آیا مسمومیت با سرب باعث کم‌خونی می‌شود؟
مسمومیت با سرب نیز باعث بروز کم‌خونی می‌شود هر چند این بیماری جزو کم‌خونی‌های نادر به شمار می‌رود اما با تحقیقاتی که در چند سال اخیر انجام شد دیدیم که افرادی که از مواد مخدری مانند تریاک استفاده می کردند، تریاک‌های آلوده به سرب در اختیارشان داده می‌شد و مصرف آن باعث بروز کم‌خونی در این افراد شده است. همچنین توصیه می‌شود افرادی که در مجاورت کارخانه‌های تولید باتری نیز فعالیت می‌کنند به این موضوع دقت داشته باشند.
سؤال: آیا استفاده از اسپری‌های حشره‌کش تأثیری در بروز کم‌خونی دارد؟
ــاسپری‌های حشره‌کش می‌توانند در مواردی باعث ایجاد کم‌خونی آپلاستیک شود که در این بیماری تمام خون‌سازی بدن از کار می‌افتد لذا باید در مصرف حشره‌کش‌ها دقت کافی را به خرج داد. دخالت حشره‌کش‌ها در بحث سرطان نیز اثبات نشده است اما در مصرف آنها نیز باید ملاحظاتی را مدنظر قرار دارد.
سؤال: علایم و نشانه‌های بروز کم‌خونی را شرح دهید آیا سفید شدن ناخن نشان‌دهنده کم‌خونی است؟
از آنجا که کم‌خونی علل متفاوت دارد علایم بالینی آن متفاوت هستند اما شایع‌ترین علایم کم‌خونی، رنگ‌پریدگی، بی‌حالی، کم شدن وزن، سفید شدن بستر ناخن‌ها به شمار می‌روند. اگر کم‌خونی ناشی از همولیز باشد فرد با زردی چشم و رنگ‌پریدگی مواجه خواهد شد.
همچنین باید توجه داشته باشیم در کودکان مبتلا به سرطان خون نیز کم‌خونی مشاهده می‌شود که از جمله علایم آن می‌توان به بی‌حالی، استخوان‌درد اشاره کرد. شایع‌ترین نوع کم‌خونی آنمی فقر آهن است که علاوه بر رنگ‌پریدگی نشان‌هایی نظیر تمایل فرد به خوردن یخ یا برنج خام را در پی خواهد داد. در مواقعی که این مدل کم‌خونی پیشرفت کند فرد تحرک خود را از دست می‌دهد و همیشه احساس سستی می‌کند.
سؤال: آیا تالاسمی مینور درمان‌پذیر است؟
هموگلوبین خون افراد مبتلا به تالاسمی مینور نسبت به افراد عادی در سطح پایین‌تری قرار دارد و زمانی که به چهره این افراد نگاه می‌کنیم حالت رنگ‌پریدگی در آنها مشاهده می‌شود و باید توجه داشته باشیم که این حالت برای همیشه در چهره فرد خواهد ماند اما مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند. در مواقعی این افراد احساس ضعف و بی‌حالی دارند که این موضوع نیز به قدری نیست که بتواند برای آنها مشکلات وسیعی ایجاد کند. شیوع این بیماری در کشور ما بین ۵ تا ۱۰ درصد در شهرهای مختلف تخمین زده می‌شود.
سؤال: علل زردی نوزادان چیست، بهترین روش درمان زردی را عنوان کنید؟
زردی نوزادان بیماری شناخته شده است و در طب رایج علت این زردی را در دسته‌بندی‌های فیزیولوژیک و پاتولوژیک قرار داد. زردی فیزیولوژیک معمولاً در دو، سه روز اول تولد نوزاد مشاهده می‌شود که پس از گذشت چند روز به طور طبیعی رفع خواهد شد اما زردی‌های پاتولوژیک متنوع هستند که یکی از علل ایجاد آنها ناسازگاری خونی بین پدر و مادر است و نیاز به درمان دارد.
همچنین کم‌کاری‌ها ی تیروئید، عفونت‌های ادراری باعث بروز زردی خواهد شد که می‌توان آن را با روش‌هایی درمان کرد. بهترین درمان زردی استفاده از نور مهتابی است و باید توجه داشت که اگر زردی سریع درمان نشود نوزاد ممکن است دچار عقب‌ماندگی‌های ذهنی شود. همچنین در مواقعی نادر می‌توان با تعویض خون کودک بیماری را درمان کرد که امروز این مسأله بسیار انگشت‌شمار است.
متأسفانه یک باور غلط در جامعه وجود دارد که زمانی نوزادی پدر و مادر اقدام به حجامت پشت گوش نوزاد می‌کنند که باید بدانیم این اقدام هیچ تأثیری در درمان زردی ندارد و کسی کار را انجام می‌دهد به طور مطلق از سواد پزشکی برخوردار نیست.
منبع:فارس
ر/111
۰