ایران رتبه نخست منطقه را در دانش فضایی دارد، ایران در زمینه پرتاب و زیر ساخت‌ها رتبه دوم، در علوم اکتشافات رتبه دوم، در بخش سنجش از راه دور پنجم، در حوزه مخابرات رتبه هفتم، در بخش فناوری‌های ماهواره رتبه پنجم و در بخش ناوبری رتبه دوم در منطقه را از آن خود کرده است.

تمام این افتخارات برای هر ایرانی با غرور و اقتدار بسیار همراه است اما این آمار فوق‌العاده محققان ایرانی این مساله را نیز به ذهن عامه مردم متبادر می‌کند که دانش فضایی چه تاثیری در زندگی روزمره مردم دارد و آیا پیشرفت در این حوزه می‌تواند در بهبود زندگی فردی و اجتماعی هم اثرگذار باشد؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بدانیم فناوری فضایی چیست؟

فناوری فضایی مجموعه‌ای از دانش‌ها و فناوری‌هایی است که بشر برای بررسی فضای اطراف کره زمین و سایر اجرام آسمانی، اقدام به سفر، اقامت در آن، تحقیق و داده‌برداری رباتیک و غیر رباتیک می‌کند.

کشورهای مختلف سعی کرده‌اند در این زمینه دست به فعالیت‌هایی بزنند و با استفاده از فناوری‌های فضایی جایگاهی برای خود در سطح بین الملل ایجاد کنند که ایران نیز توانسته در این زمینه خود را در جمع کشورهای قدرتمند قرار دهد.

با توجه به تاثیر فناوری فضایی در زندگی روزمره مردم و کاربرد این علم در بهبود کیفیت زندگی، شنیدن اخبار پیشرفت ایران در این علم برای مردم بسیار خوشایند است.

* فضا و زندگی روزمره

امروزه فضا فرصتی برای خلق ثروت است، حتی فناوری فضایی در زندگی روزمره مردم نیز اثرگذار است. به طوری که محققان درصدد این هستند که از علم فضایی برای بهبود زندگی بهره ببرند.

استفاده از دانش فضایی در تلفن همراه،‌ ماهواره‌ها، خدمات بانکی، هواشناسی و کشاورزی از جمله تاثیرات دانش فضایی در زندگی روزمره است.

* دانش فضایی دستیار کشاورزان می‌شود

سامانه پایش سطح زیرکشت محصولات کشاورزی در مرحله نخست برای پایش برنج سه استان کشور اجرایی شد، در این روش با در نظر گرفتن فرآیند 10 روزه تولید یک محصول کشاورزی نقشه کاربردی برای آن تهیه شده و با استفاده از نقشه میزان تولید محصول تا پایان سال تخمین زده می شود.

مهمترین کاربرد این سامانه در تضمین پذیربودن تولید محصولات کشاورزی تعیین شده است؛ همچنین می توان از این روش خسارت های احتمالی به محصولات کشاورزی را برآورد کرد که در نتیجه این روش صرفه جویی در هزینه و کارکردها را به دنبال دارد.

ماهواره‌ها مانند ماهواره دانشجویی پیام که از سوی محققان دانشگاه صنعتی امیرکبیر ساخته شده نیز در بحث پایش امور کشاورزی تاثیر گذار است.

ماهواره پیام می‌تواند کار تصویربرداری زمین‌های کشاورزی را انجام دهد که از این طریق نیازهای کشاورزی کشور مشخص شده و برای رفع آن اقدام می‌شود.

عملکرد ماهواره پیام د‌ر زمینه پایش زمین‌های کشاورزی و منابع طبیعی صورت می‌گیرد، همچنین بر‌ا‌ی مانیتورینگ نفت و گاز هم می‌تواند از پیام‌های تصویری این ماهواره استفاده کر‌د.

* دانش فضایی به کمک پزشکان می‌آید

پیشرفت‌های اخیر در فناوری فضایی در حال حاضر منجر به تحول چشمگیری در فناوری تصویر برداری شده است. یکی از این فناوری‌ها سیستم ماموگرافی دیجیتال است که این سیستم به طور دقیقی نمونه برداری از سینه را امکان پذیر می سازد.

در واقع فناوری فضایی باعث شد ماموگرافی دیجیتال مستقیم ظرف کمتر از 2 سال پیشرفت قابل توجهی داشته باشد و در تشخیص زودرس و درمان سرطان سینه موثر باشد.

نتیجه تحقیقات دانشمندان و پزشکان در زمینه فضا، کشف روش‌های نوین درمان پزشکی و ارتقای بهداشت و سلامت بر روی زمین بوده است. به طور نمونه می‌توان به ساخت وسایل قرارگیری درون بطن قلب (ventricular assist device) برای بیمارانی که دچار نارسایی قلبی هستند و منتظر پیوند قلب هستند اشاره کرد.

پیشرفت در تکنیک‌های تله مدیسین که به پزشکان این امکان را می‌دهد که بتوانند بیماران را در نقاط دور افتاده تحت مراقبت و درمان قرار دهند و همچنین در سفرهای فضایی بیماری و مشکلات بهداشتی فضانوردان را تشخیص دهند و درمان کنند نیز از نتایج این تحقیقات است.

یکی از این موارد ساخت سنسورهای غیر تهاجمی برای بررسی عملکرد عضلانی و بازتوانی بیماران است، این سنسورها بدون نیاز به وارد کردن سوزن زیر پوست به طور مستقیم روی پوست قرار می‌گیرند و با استفاده از امواج مادون قرمز pH عضله و میزان مصرف اکسیژن آن را اندازه می‌گیرند.

همچنین ساخت دستگاه‌های قابل حمل، سبک و اولتراسونیک برای تشخیص و درمان‌های پزشکی که به کمک آنها می‌توان خونریزی‌های داخلی، تومورهای بدخیم را تشخیص داد و برای شکستن سنگ‌های کلیه از آنها استفاده کرد.

* فضا و زیست‌شناسی

زیست‌شناسی فضا به مطالعه چگونگی پاسخ جانوران و گیاهان به بردار جاذبه و نحوه سازگار شدن آنها با سطوح مختلف جاذبه می‌پردازد. تحقیقات در این زمینه در سطوح مختلف، از تحقیقات مولکولی گرفته تا مطالعه سلول، بافت، موجود زنده، اکولوژی، تکوین و تکامل، تعیین اثرات پرتوها (زیست‌شناسی پرتوها) بر روی موجودات زنده و همچنین استفاده از سلول‌ها برای تولید پروتئین‌ها و مولکول‌های باارزش (زیست‌فناوری) ادامه دارد.

این مطالعات موجب افزایش دانش زیست‌شناسی و درک بهتر ما از واکنش‌های اساسی زیست‌شناسی شده است.

مطالعه پرتوهای کیهانی و تاثیر آن بر موجودات زنده، در مقابله با اثرات مخرب پرتویی و توسعه داروهای مناسب برای جلوگیری یا کاهش اثرات پرتودرمانی موثر بوده است. 

* هواشناسی از طریق دانش فضایی

امروزه یکی از کاربردهای مهم داده‌های ماهواره‌ای، سنجش از دور است که یک روش کسب داده و اطلاعات از اجسام، بدون تماس فیزیکی با آنها به شمار می‌آید. سهل الوصول بودن داده‌ها، دسترسی سریع به نقاط دور افتاده و دقت بالای آنها از امتیازات خاص این روش محسوب می‌شود. سنجش از دور در بسیاری از زمینه‌های علمی و تحقیقاتی چون زمین شناسی، آب شناسی، معدن، شیلات، جغرافیا، مطالعات زیست‌شناسی، مطالعات زیست‌محیطی، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، هواشناسی، کشاورزی، جنگلداری، توسعه اراضی و به طورکلی مدیریت منابع زمینی و غیره کاربرد دارد و از آن می توان برای بررسی تغییرات دوره‌ای پدیده‌های سطح زمین، بررسی تغییر مسیر رودخانه‌ها، تغییر حد و مرز پیکره‌های آبی، تغییر مورفولوژی سطح زمین، تعیین حد و مرز پدیده‌های زمینی اعم از مرز انواع خاک‌ها، گیاهان، محصولات کشاورزی گوناگون، پیش بینی وضع هوا و اندازه‌گیری میزان خسارت ناشی از بلایای طبیعی،کشف آلودگی آب‌ها و لکه‌های نفتی در سطح دریا، اکتشافات معدنی استفاده کرد.

* مطالعات منابع آب

مطالعه آبهای سطحی منطقه و تهیه نقشه آبراهه‌ها، بررسی تغییر مسیر رودخانه‌ها بر اثر عوامل طبیعی یا مصنوعی، تخمین میزان آب سطحی هر منطقه نیز از کاربرد داده‌های ماهواره‌ای است.

کشور ما از جمله کشورهایی است که با وجود داشتن منابع ‌آب های سطحی در بسیاری مناطق از مشکل کم آبی رنج می‌برد، که استفاده از تکنولوژی نوین و به دست آوردن اطلاعات دقیق می‌تواند راه گشای استفاده بهتر از منابع آب کشور باشد.

* مطالعه بلایای طبیعی

 امروزه برآورد میزان خسارت ناشی از بلایای طبیعی از قبیل سیل، زلزله، آتشفشان، طوفان و غیره با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای بسیار متداول است. تعیین راهبرد مناسب برای جلوگیری و کاهش خسارت بلایای طبیعی از جمله دیگر کاربردهای داده‌های ماهواره‌ای به شمار می‌آید. 

سیدجواد موسوی مشاور رئیس پژوهشگاه فضایی در این زمینه می‌گوید: صنعت فضایی یک صنعت پیچیده است، مجموعه فعالیت‌هایی که در کشور انجام می‌شود بر توسعه دانش و فناوری تأکید دارد،

پروژه ماهواره پیام نیز دارای سنجنده‌هایی است که برای پایش زمین مؤثر است و برخی نیازها را برطرف می‌کند.

این ماهواره‌ها در حوزه‌های سنجش از راه دور فعالیت دارند و نوع دیگری از این ماهواره‌ها می‌تواند رنگ‌ها را تشخیص دهد و بخش زیادی از نیازهای کشور را تأمین می‌کند.

این ماهواره‌ها می‌توانند نیازهای حوزه کشاورزی و منابع آب را پوشش دهند، در حوزه مخابراتی هم ماهواره‌ها با تکنیک پیچیده می‌تواند مفید باشد.

آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در این زمینه گفته است: «لازم است سازمان فضایی ایران برای ترویج آثار و خدمات صنعت فضایی در افزایش سطح رفاه اجتماعی میان آحاد جامعه برنامه ریزی کند و با تامین بودجه مورد نیاز، نقش فناوری فضایی در زندگی روزمره برای مردم توضیح و آموزش داده شود تا سطح اطلاعات عمومی در خصوص کاربردهای مفید این فناوری در جامعه افزایش یابد.»

منبع:فارس