به گزارش رسانه تابش کوثر  به رغم گسترش روزافزون اینترنت در ایران، تجارت الکترونیک و خرید اینترنتی کمتر در کشور رواج یافته است و استقبال چندانی ازسوی مردم برای خرید محصولات و خدمات به صورت اینترنتی از موسسات و سازمان‌هایی که امکانات و تسهیلات این امر را فراهم کرده‌اند صورت نگرفته است. شاید یکی از بزرگ‌ترین موانع استقرار تجارت الکترونیک در ایران بی‌اعتمادی مردم از یک طرف و ناآشنایی مؤسسات فعال در این زمینه با سازوکارهای اعتمادسازی باشد؛ درحالی که به کارگیری تجارت الکترونیک می تواند مزایای فراوانی برای جامعه‌ی مشتریان و سازمان ها داشته باشد  .

تجارت الکترونیک را خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت تعریف می کنند که به طور کلی می توان مزایای تجارت الکترونیک را در مقایسه با تجارت سنتی این گونه دانست: حضور در بازار به شکل "همه جا، همه کس،همه وقت".
ریپورت و جاورسکی نیز با توجه به نقطه آغاز و پایان مبادله 4 نوع گوناگون تجارت الکترونیک که شامل مبادله شرکت با شرکت (B2B)،‌مبادله‌شرکت‌  با‌مشتری(B2C)،مبادله‌مشتری‌باشرکت(C2B)،مبادله‌مشتری‌بامشتریC2C))است؛ در فضای سایبرش شناسایی کرده اند.در مدل های B2C اعتماد مشتریان یکی از فاکتورهای کلیدی و از عناصر اصلی موفقیت در تجارت است تا آنجا که بسیاری از صاحب نظران کلید موفقیت در تجارت الکترونیک را ایجاد و استقرار فراگرد مطمئن و مورد اعتماد برای خریدارن می‌‌‌‌‌دانند.

وانگ وهمکاران نیز  4 ویژگی برای اعتماد قائل هستند چهار ویژگی اعتماد که عموماً درتحقیقات گوناگون مورد توجه است درمورد اعتماد مجازی و یا اعتماد در محیط مجازی نیز مصداق دارد با این تفاوت که اعتماد در فضای سایبر دارای برخی مفاهیم ویژه است که اولاً منحصر به محیط مجازی بوده و ثانیاً آگاهی از این تفاوت ها ما را در درک بهتر و عمیق تر اعتماد مجازی کمک می کند این مفاهیم عبارتند از:
الف) اعتمادکننده و اعتمادشونده: وجودارتباط صادقانه وروابط عمیق انسانی به ادراک اعتمادکننده(مشتری) از صداقت ودرستی اعتمادشونده(فروشنده)نشئت می گیرد , که این امر بارعایت کردن پاره ای از قواعد واصول ازناحیه اعتمادشونده منجر می گردد.
ب) آسیب پذیری: اگر قواعد واصولی که در چارچوب آن روابط صادقانه شکل گرفت دچار انحراف وتزلزل گردید اعتمادکننده ازناحیه اعتماد شونده دچار روحیه شکست واسیب پذیری می گردد.
 ج) رفتار ناشی از اعتماد: یعنی اعتماد مشتری در تجارت الکترونیکی منجر به دو نوع اقدام از سوی مشتری می‌شود
1-خرید مجازی که اغلب همراه با کارت اعتباری و اطلاعات شخصی است.
2 - تماشای فروشگاهای الکترونیکی.
  د) موضوعیت ذهنی: اعتماد موضوعی ذهنی و بطورمستقیم مرتبط و تاثیر پذیر از تفاوت های شخصی و عوامل محیطی است. افراد مختلف نقش اعتماد را در سناریوهای مختلف متفاوت ارزیابی کرده و تلقی های گوناگون از آن دارند. .تان وساترلند نیز می گویند که درعلم روانشناسی به اعتماد به عنوان یک خصوصیت مبتنی بر ویژگی های شخصیتی توجه می‌شود که دارای ریشه های عمیق در باورهای فرد بوده، که عموماً با توجه به ویژگی های شخصی فرد در زندگی شکل میگیرد ؛ آنها این بعد از اعتماد را اعتماد شخصیتی نام نهاده، در آن به نقش مصرف کننده و فعل وانفعالاتی که در ذهن وی در رابطه با اعتماد و یا عدم اعتماد به یک فروشنده الکترونیکی اتفاق می افتد توجه می کنند .

ایران سهم بسیار پایینی در تجارت الکترونیک در سطح جهان دارد و دلیل آن فعال نبودن حوزهB2Bاست. یکی از دلایل اصلی فعال نبودن B2B B2G, آماده نبودن پروژهCA(گواهی دیجیتال) و هم‌چنین عدم وجود دروازه پرداخت الکترونیکی برای همه بانک ها، فقدان شرکت های قوی برای تحویل کالا و همچنین رسیدهای دستی که جای خود را به رسیدهای الکترونیکی نداده است،با این حال بیشترین سهم مبادلات تجارت الکترونیک در ایران مربوط به حوزه B2C می باشد. تحقیقات در مورد اعتماد درتجارت الکترونیک B2C به دو منظر می تواند تقسیم شود. بعضی از محققین به طور ویژه به جنبه تکنولوژی اعتماد از قبیل کارایی وب سایت ، امن بودن گواهی نامه ها، محرمانه بودن اطلاعات شخصی تاکیددارند از سوی دیگر بعضی محققان اعتماد را از زاویه غیر تکنولوژی تحلیل می‌کنند و بر این باورند که اعتماد مصرف کنندگان به فروشگاههای آنلاین با  خیلی عامل ها از جمله اصول اخلاقی، اعتبار موسسات اقتصادی، خط مشی و سیاست ها، محیط  و غیره تاثیر پذیر است.

لذا در اینجا لازم است قوانین تجارت الکترونیک را به طور خلاصه بیان کنیم. حقوق تجارت الکترونیک حقوقی  است که ناظر بر جریان خرید و فروش بین  دو تولید کننده و دو مصرف کننده (C2C) درفضای الکترونیکی است. البته باید خاطر نشان کرد که درحال حاضر بهترین روش این تجارت در شاخه بین تولید کننده و مصرف کننده (BUSINESS TO CONSUMER) در حال جریان است که این امر ناشی ازضعف زیر ساخت ها و محدودیت های تجارت الکترونیکی در کشور ما است. ماده68 قانون تجارت الکترونیک بیان می‌کندکه هر کس دربستر مبادلات الکترونیکی، از طریق ورود، تغییر، محو و توقف داده پیام و مداخله در پردازش داده پیام و سیستم های رایانه ای ویا استفاده از وسایل کاربردی امضای فاقد سابقه ثبت در فهرست مزبور واخذ گواهی مجعول ونظایر آن اقدام به جعل داده پیام های دارای ارزش مالی واثباتی نماید تا با ارائه آن به مراجع اداری، قضایی مالی و غیره به عنوان داده پیام های معتبر استفاده  نماید جاعل محسوب و به مجازات حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی به میزان 50  میلیون ریال محکوم می شود .

همچنین قوانین کپی رایت برای حفاظت از فعالیت های مخترعانه در تجارت الکترونیک به وجود آمده است. خیلی از کاربران ممکن است تعجب کنند که کپی رایت به چه معنی است وقتی که میلیون ها نفر به اینترنت دسترسی دارند و هر اطلاعاتی در هر زمینه  ای  که بخواهند را می توانند بگیرند؟ قانون کپی رایت جلوگیری میکند از کپی برداری، پخش کردن، نشان دادن و گرفتن کارهای مشابه از یک اثری که توسط قانون کپی رایت محافظت می شود.نویسنده اثر می تواند حق کپی برداری را به شخص دیگری مانند انتشارات منتقل کند؛ همچنین ماده 74  نقض حق مولف بیان می‌کند که در بستر مبادلات الکترونیکی با تکثیر، اجرا و توزیع (عرضه ونشر) مواردی که در قانون حمایت حقوق مولفان، مصنفان وهنرمندان مصوب 3/9/1348 و قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب26/10/1352 و قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزارهای رایانه ای منوط بر آن که امور مذکور طبق مصوبات مجلس شورای اسلامی مجاز شمرده شود درصورتی که حق تصریح شده مؤلفان را نقض نماید به مجازات3ماه تا یک سال حبس و جزای نقدی به میزان50 میلیون ریال محکوم خواهد شد .

گزارش از فاطمه انصاری ، کارشناس ارشد تجارت الکترونیکی